Concludeert het onderzoeksrapport dat er niet meer opleidingsplekken voor optometristen nodig zijn?
“Nu zijn er 107 fte aan vacatures voor optometristen in Nederland; dat is ongeveer 10 procent van de huidige capaciteit. Hierdoor lijkt het in eerste instantie alsof er te weinig optometristen worden opgeleid, maar jaarlijks starten er gemiddeld 117 studenten met de opleiding. En de numerus fixus ligt nog hoger: 190 per jaar. Het aantal optometristen zal netto groeien, want de beroepsgroep is vrij jong. Dit betekent dat van de eerste lichting nog niet zo veel mensen met pensioen zullen gaan.” “Wel groeit en vergrijst de bevolking, waardoor het aantal mensen met oogklachten zal toenemen. Maar de zorgvraag zal volgens ons rekenmodel de komende 20 jaar in balans komen met de toename in het aantal werkzame optometristen. De voorwaarde is wel dat de opleiding optometrie voldoende plekken beschikbaar heeft en invult.”
Welke gegevens zijn gebruikt voor de voorspellingen?
“We hebben korte vragenlijsten verstuurd naar alle leden van de OVN en optometristen die bekend waren in het Diplomaregister van het Kwaliteitsregister Paramedici. Respondenten kregen vragen over wanneer ze zijn opgeleid, of ze werkzaam zijn als optometrist, hoelang ze van plan zijn om te blijven werken of hoelang ze na hun opleiding hebben gewerkt. Die antwoorden gebruikten we om het beschikbare aanbod optometristen voor de komende 20 jaar in te schatten.” “Voor het benodigde aanbod hebben we demografische gegevens bij het CBS opgevraagd en in focusgroepen de mogelijke ontwikkelingen op het gebied van de optometrie besproken. Aan de focusgroepen namen OVN-bestuursleden, werkzame optometristen en andere betrokkenen deel.”
Welke ontwikkelingen zitten er volgens de focusgroepen aan te komen?
“De kans bestaat dat meer optometristen gaan doorstromen naar de opleiding voor physician assistant (PA) oogheelkunde. Deze opleiding wordt steeds populairder omdat het meer doorgroeimogelijkheden en verantwoordelijkheden biedt. Het is een vrij nieuwe opleiding dus er werken nu nog niet zo veel optometristen als PA. Een grotere doorstroom kan invloed hebben op het basisaanbod optometristen.” “Daarnaast zal de vraag naar optometristen toenemen, bijvoorbeeld door de vergrijzing en omdat bijziendheid bij kinderen mogelijk vaker zal voorkomen. En taken die nu nog bij de oogartsen horen zullen waarschijnlijk meer bij de optometristen terechtkomen. Verder verwachten de experts uit de focusgroepen dat artificiële intelligentie een deel van het werk gaat overnemen, waardoor dit de zorgvraag weer kan verlagen.”
Hoe zeker zijn jullie van de berekeningen?
“We moeten de toekomst inschatten – dat is het moeilijkste wat er is. Niemand weet natuurlijk wat er echt gaat gebeuren. We weten vrij zeker dat de bevolking gaat groeien, waaronder de groep ouderen met relatief meer oogklachten en aandoeningen. Maar we weten niet precies hoelang optometristen na hun opleiding daadwerkelijk blijven werken en wat het effect zal zijn van een eventueel verplichte kwaliteitsregistratie bij het leveren van optometrische zorg via de zorgverzekering. We houden in onze berekeningen rekening met deze onzekerheden door onder meer scenario’s te hanteren.”
Is het mogelijk om een tekort of overschot aan optometristen te voorkomen?
“Nu valt de opleidingsinstroom binnen de bandbreedten voor wat in de toekomst nodig is. Ons advies is om de capaciteitsraming eens in de 5 jaar te herhalen. Dan kun je op tijd bijsturen als het aantal werkzame optometristen uit balans lijkt te raken met de zorgvraag. Je bent namelijk een paar jaar verder voordat je eenmaal de effecten ziet van een aangepaste opleidingsinstroom. Het duurt al 2 jaar voordat bijvoorbeeld de numerus fixus is aangepast. Daarna duurt het nog 4 jaar voordat studenten de opleiding hebben afgerond. Dit betekent dat je sowieso 6 jaar verder bent voordat de eerste nieuwe lichting op de arbeidsmarkt komt. Daarnaast is het makkelijker om 20 meer of minder opleidingsplekken te regelen dan 100 meer of minder.”
Dr. Linda Flinterman is senior onderzoeker arbeids- en organisatievraagstukken in de gezondheidszorg bij publieke kennisorganisatie Nivel. Samen met haar Nivel-collega’s Elize Vis en prof. dr. Ronald Batenburg onderzocht ze in opdracht van de OVN de huidige en toekomstige behoefte aan optometristen in Nederland. Het volledige onderzoeksrapport staat op Nivel-website.
